تیروئید
یکی از بزرگترین غدد درون بدن می باشد ، جایگاه آن در جلوی گردن بوده و از دو قسمت تشکیل شده است. این غده نقش مهمی در بدن دارد از جمله وظایف آن می توان کنترل متابولیسم ، کنترل سوخت و ساز بدن را نام برد. این غده در تنظیم رشد نیز نقش بسیار مهمی را ایفا می کند. هورمونهای مهمی که از این غده ترشح می شوند عبارتند ازT4 – T3 و calcitonin میزان ترشح و آزاد شدن هورمون های تیروئیدی T4 و T3 به میزان هورمون تحریک کننده تیرویئد یا TSH بستگی دارد.
بیماریهای تیروید :
۱- Hypothyroidism : به وضیعتی گفته می شود که میزان هورمون های تیروئیدی در بدن کاهش می یابد به عبارتی فعالیت غده تیروئید کاهش پیدا کرده است، که به این حالت کم کاری تیروئید گفته می شود در این وضیعت بدن نمی تواند متابولیسم خود را بخوبی انجام دهد و بیماران به مرور علایم مختلفی را نشان می دهد از جمله عوارض شایع در کم کاری تیرویئد می توان به ۱- خستگی ۲- افزایش حساسیت به سرما ۳- یبوست ۴- افزایش وزن ۵- ضعف ماهیچه های بدن ۶- کاهش ضربان قلب ۷- ریزش مو و … را نام برد.
کم کاری تیروید در کودکان و خردسالان : کم کاری تیروئید دراین افراد درصورتیکه درمان به موقع انجام نگیرد عوارض برگشت ناپذیری را به همراه دارد که از این عوارض می توان به ۱- رشد ضعیف و کوتاهی قد ۲- تاخیر در بلوغ ۳- رشد ذهنی ضعیف اشاره کرد.
۲– Hyperthyroidism: به وضیعتی در بدن گفته می شود که میزان هورمونهای تیروئیدی دربدن افزایش می یابد به عبارتی فعالیت غده تیروئید افزایش پیدا کرده است که به این حالت پرکاری تیروئید گفته می شود ، در این وضیعت نیز بیمارعلائم مختلفی را نشان می دهد از جمله آن می توان به : ۱- کاهش وزن ۲- تعریق وعدم تحمل گرما ۳- تحریک پذیری ۴- تپش قلب ۵- لرزش دست ها ۶- ضعف عضلات ۷- اختلالات پوست ، مو و ناخن ۸- قاعدگی های نامنظم در خانم ها و … اشاره کرد.
۳– بیماری های خودایمنی تیروئید : از بیماری های تیروئید که بعلت خودایمنی در بدن بوجود می آید می توان گریوز و هاشیموتو را نام برد .
- گریوز: پرکاری اتوایمیون تیروئید است و معمولا همراه با اگزوفتالمی (بیرون زدگی چشم ها از حدقه ) می باشد .
- هاشیموتو : کم کاری اتو ایمیون و نوعی التهاب مزمن تیروئید است که در آن انواعی از پادتن ها دخالت دارند.
۴ – سرطان تیروئید : در سنین جوانی و میانسالی شیوع دارد و در خانمها شایعتر است. در اکثر مواقع این سرطان بطور کامل از بین میرود. خاصیت مهم سلولهای سرطانی تیروئید که آنها را از بقیه سرطانها جدا میکند، این است که ید را بشدت جذب میکند. برای تشخیص قطعی بیماری از آزمایش خون ،آزمایش ایزوتپ،عکس برداری CT و یا MRI استفاده می شود.
درمان : پس از تشخیص بیماری تیروئید با توجه به تشخیص پزشک از دارو برای کنترل بیماری استفاده می شود .داروی لووتیروکسین برای درمان کم کاری تیروئید و داروی متی مازول برای درمان پرکاری تیروئید استفاده می شود .لازم به ذکر است پایش روند درمان در این بیماری بسیار اهمیت دارد.
تست های آزمایشگاهی تیروئیدی
اهمیت |
تست |
|
۱ | هورمون محرک تیروئید می باشد و اندازه گیری آن معیار مناسبی برای بررسی فعالیت غده تیروئید می باشد |
TSH |
۲ | از هورمون های اصلی تیروئید می باشد بیشتر مقدار آن بصورت متصل به گلوبولین است |
T4 |
۳ | کمتر از ۱درصد از T4 بصورت ازاد و بدون اتصال به پروتئین در جریان خون وجود دارد که این میزان ناچیز نقش عملکردی دارد |
Free T4 |
۴ | از هورمون اصلی تیروئید می باشد همچنین از تجزیه T4 نیز تولید می شود این هورمون نقش مهمی در بدن دارد و بیشتر مقدار ان متصل به گلوبولین می باشد |
T3 |
۵ | کمتر از ۱ درصد T3 بصورت آزاد در جریان خون می باشد که نقش عملکردی دارد مقدار آن معیار مهمی برای تشخیص بیماری تیروئیدی می باشد. |
Free T3 |
۶ | پروتئینی که به هورمون تیروئید متصل می شود و آنرا منتقل می کند |
TBG |
۷ | غلظت T4 آزاد را تخمین می زند و از T4/TU بدست می آید. شایان ذکر است این تست امروزه کاربرد زیادی ندارد . |
FTI (T7) |
۸ | آنتی بادی ضد پراکسیداز تیروئیدی .افزایش سطح آن در بیماری تیروئیدی مزمن بیشتر دیده می شود . جهت تشخیص و پایش بیماریهای خودایمنی تیروئید درخواست میگردد |
Anti TPO |
۱۰ | پروتئینی که توسط سلول های تیروئیدی ترشح می شود و در بیمارانی که جراحی تیروئید داشته اند برای بررسی روند درمانی کاربرد دارد |
Thyroglobulin ( TG ) |
۱۱ | میزان برداشت fT3 را از خون نشان می دهد. |
T3U |
۱۲ | اتوآنتی بادی ضد رسپتور TSH که می تواند بلوک کننده یا تحریک کننده باشد |
Anti TSH receptor |
- از روش های غیر آزمایشگاهی تشخیص بیماری استفاده از اسکن تیروئید می باشد
کلسی تونین : هورمونی که از سلولهای پارافولیکولر “C” غدد تیموس ترشح می شود. محرک اصلی ترشح کلسی تونین میزان یون کلسیم پلاسماست.کلسی تونین مانع باز جذب کلسیم توسط کلیه ها میشود وبه این ترتیب مانع افزایش سطح کلسیم پلاسما میشوداین هورمون فعالیت استئوبلاست ها و عمل استخوان سازی را تسهیل و تشدید می کند.
تست آزمایشگاهی : calcitonin
در هایپر پلازی سلول های نوع C تیروئید و سرطان مدولاری تیروئید میزان ترشح کلسی تونین افزایش می یابد اما مقدار سایر هورمون های تیروئید تغییر زیادی نمی کند از این تست برای بررسی میزان کلسی تونین تولید شده استفاده می شود.
تهیه و تنطیم :
- حمید مهربان کارشناس ارشد قارچ شناسی پزشکی
- گویک کارپیانس کارشناس ارشد بیوشیمی