مدیریت نمونه در آزمایشگاه
مدیریت نمونه در آزمایشگاه :
مقدمه : نتایج آزمایش¬ها تحت تاثیر متغیرهای گوناگونی است که شناسایی آن¬ها و به دنبال آن استاندارد نمودن روش¬های آزمایشگاهی جهت تفسیر و استفاده بهینه از داده¬های آزمایشگاهی ضروری است. این متغیرها شامل مراحل قبل از، حین و پس از آزمایش می¬باشند.
تجهیزات لازم جهت اتاق نمونه برداری شامل : ۱- صندلی نمونه‌برداری۲ – تخت معاینه۳ – سینی جمع‌آوری ظرف¬های نمونه ۴ – دستکش ۵ -سرنگ و سوزن ۶- انواع لوله های مورد نیاز برای جمع آوری نمونه های مناسب ۷- بازوبند ۸ – ضد عفونی کننده های مناسب ۹- باند و گاز استریل مناسب ۱۰- ظروف مخصوص دفع سر سوزن های آلوده و سایر زباله ها ۱۱- فهرست انواع آزمایش‌ها و درج مقدار خون لازم برای هر آزمایش و نوع لوله مورد استفاده۱۲- روتاتور جهت مخلوط نمودن لوله¬های محتوی خون
مراحل نمونه گیری:
جهت جمع‌آوری نمونه خون وریدی، خون‌گیر باید مراحل زیر را پی‌گیری نماید: ۱- انطباق مشخصات برگه درخواست آزمایش با مشخصات بیمار ۲- اطمینان از رعایت رژیم غذایی پیش از نمونه¬گیری ۳- انتخاب وسایل مورد نیاز (مانند سرنگ ،الکل و پنبه، لوله های مناسب باتوجه به تست های بیمار،گارو …) ۴- انتخاب ورید مناسب، تمیزکردن محل نمونه‌گیری و درنهایت انجام نمونه گیری. لازم به ذکر است لوله‌های حاوی ماده ضد انعقاد و خون باید بلافاصله پس از پرشدن مخلوط شوند (با۱۰-۵ مرتبه سروته نمودن).
آماده¬ سازی نمونه خون:
سرم یا پلاسما باید درکوتاه ¬ترین زمان به¬ دنبال نمونه¬گیری از سلول¬های خونی جدا گردد. حداکثر زمان مجاز جهت جداسازی سرم یا پلاسما ۲ ساعت پس از نمونه¬گیری پیشنهاد می¬گردد.در تهیه سـرم نمونه در ظـرف درپوش¬دار بـایـد بـه مـدت ۱۰ ۱۵ – دقیقه در g1200-1000 سانتریفیوژ شود همچنین لازم است در تهیه پلاسما نمونه در ظروف درپوش دار و به مدت ۱۵ دقیقه در ۱۵۰۰g سانترفیوژ گردد .در صـورتـی¬ کـه آزمـایش تا ۴ ساعـت بعـد از جداسازی سرم انجام نگیرد، سرم یا پلاسما باید در دمای °C 6-4 نگه¬ داری گردد. لازم به ذکر است عمـل لخته شدن به ¬طور طبیعیی دردمای اتاق پس از ۳۰ دقیقه کامل می¬گردد .
نگهداری نمونه : پلاسما و سرم حداکثر تا ۸ ساعت پس از جداسازی در دمای اتاق قابل نگه¬ داری است. در صورتی¬که سنجش مورد نظر تا ۸ ساعت صورت نگیرد نمونه باید در یخچال نگه¬داری گردد. درصورتی¬که امکان انجام آزمایش تا ۴۸ ساعت مقدور نباشد یا در صورت نیاز به نگه¬داری طولانی¬تر، سرم یا پلاسما باید در دمای °C20- نگه¬داری شود.
ارسال نمونه : ارسال نمونه¬های بیولوژیک نظیر خون، ادرار و سایر مایعات بدن جز مهمی از چرخه¬کاری در آزمایشگاه می -باشد. در زمانی که نمونه ارسال می شود لازم است تا موارد زیر رعایت شود ۱- کلیه مشخصات نمونه در برگه ارسال نمونه باید کامل و دقیق درج شود( اطلاعات بیمار- زمان تهیه نمونه و آزمایش های مورد نظر- لیست داروهای مصرفی بیمار برای جلوگیری از خطای ناشی از تداخلات دارویی) ۲- شرایط ارسال نمونه از قبیل دمای انتقال ، نحوه قرار گرفتن لوله ها، درپوش برای لوله ها، مقدار نمونه کافی برای انجام آزمایش رعایت گردد. ۳- برخی از آنالیت های موجود در خون و یا سایر نمونه ها به نور حساس هستند بنابراین رعایت این نکته در حمل و نقل بسیار اهمیت دارد .
معیارهای رد نمونه خون: رعایت نکات زیر در زمان تحویل نمونه بسیار اهمیت دارد و مانع از ایجاد جواب نادرست می شود
۱- مشخصات ناکافی از بیمار یا نوع آزمایش ۲- حجم ناکافی۳- نشت نمونه به خارج از ظرف ۴- استفاده از لوله نامناسب جمع-آوری نمونه ۵- ضد انعقاد نامناسب ۶-وجود همولیز یا لیپمی۷- نگه¬داری و انتقال نمونه دردمای نامناسب۸- وجود لخته در نمونه¬های جمع ¬آوری شده با ماده ضد انعقاد۹ – عدم تطابق برگه درخواست آزمایش با نوع نمونه و مشخصات آن
تهیه و تنظیم : گویک کارپیانس- کارشناسی ارشد بیوشیمی
