آیا میدانید شپش سر چیست؟
آیا میدانید شپش سر چیست؟
شپشها(kutu, cooties, nits) از گذشته های دور بعنوان یک معضل بزرگ برای بشر یاد می شود. شپشها به خصوص شپش‌های سر در موهای افراد و نزدیک به جمجمه زندگی میکنند. منطقه ای که شامل گردن تا قسمت بالای سر و شقیقه‌ها می باشد بهترین محل‌ها برای زندگی شپشها است. شپشها تنها از خون انسان تغذیه می کنند. شپش بالغ برای تخم ریزی و تکثیر باید روزی دو بار از خون انسان تغذیه کند. شپشها بین جوان یا پیر، مرد یا زن، موهای کوتاه یا بلند تفاوتی قائل نمی شوند و اغلب با تماس مستقیم از فردی به فرد دیگر منتقل می شوند. در مطالعه ای که در آمریکا انجام شده است شیوع شپش سر بدلیل تماس سر در گرفتن عکسهای سلفی بشدت افزایش نشان داده است. این حشرات فاقد بال بوده و قادر به پریدن، پروازکردن و شناکردن نمی باشند. بزرگترین آسیب ناشی از شپش سر استفاده از مواد سمی نظیر مواد سوختی، حشره کشهای خانگی و فراورده های دامپزشکی برای از بین بردن آنهاست. مدارس، مهدهای کودک و پادگانها از مهم‌ترین محل‌های بروز این بیماری می‌باشند. علاوه بر ایجاد مشکلات روانی برای دانش آموزان، سربازان و خانواده آنها آلودگی به شپش می‌تواندباعث ایجاد اختلالات جسمی و بیماری‌های ثانویه ای شود که از طریق شپش منتقل می شوند. با این وجود بیشتر کودکان دارای سن ۳ تا ۱۲ سال مورد حمله شپش قرار می‌گیرند. جالب است بدانیم شپش‌های سر انسان نمی توانند در موهای حیوانات خانگی ادامه زندگی دهند.
مفاهیم کلیدی
■■ شناسایی ترکیبی موثرترین راه برای یافتن شپش سر است و همچنین راه خوبی برای درمان بدون استفاده از مواد شیمیایی می باشد
■■ درمان با حشره کشها فقط زمانی باید در نظر گرفته شود که شپش زنده در مو ی سر مشاهده شود
■■استفاده ترکیبی از حشره کشها اساس درمان و شناسایی ترکیبی موثرترین راه برای خلاص شدن از شپش سر است
■■ در صورت نیاز، درمان با حشره کشها را پس از ۷ تا ۱۰ روز تکرار نمایید
■■ هیچ مدرکی در مورد گیاهان دارویی جایگزین برای درمان شپش سر منتشر نشده است
قطعی ترین راه تشخیص شپش، مشاهده رشک یا تخم یا خود شپش در قسمت های مودار بـدن است. اگر فرد آلوده به شپش در هنگام شانه زدن موها با شانه ی مخصوص تشخیص شپش سر را روی یک حوله سفید خم کند، تشخیص شپشها بسیار آسانتر خواهد بود.
تشخیص شپش سر
خم کند، تشخیص شپشها بسیار آسانتر خواهد بود. بهتر است سر روی سینک دستشویی، وان حمام، حوله و یا چیزهای مشابه خم شود تا پس از مشاهده توسط آب شسته شود. جاهای تاریک و گرم محل مناسبی برای رشد شپش ها می‌باشد. شپش های سر دارای رنگ سفید خاکستری هستند و بدن آنها کشیده است. شپش و رشک آن در لابه‌لای موها و بر روی پوست سر مخصوصا در نواحی پشت گوش و در شرایطی که آلودگی شدید باشد در تمام سر و حتی در محاسن فرد دیده می‌شود. رشک به محل خروج ساقه مو از فولیکول می‌چسبد و در صورتیکه شرایط برای زندگی مناسب باشد مانند وجود دمای ۳۶- ۲۲ درجه سانتی‌گراد در مدت ۷ روز به لارو که حشره ای بالغ ولی نارس می‌باشد، تبدیل می‌شود. خون خواری لاروها پس از خروج از تخم آغاز می شود. لاروها پس از گذشت ۲ هفته به شپش بالغ تبدیل می شوند و بلافاصله جفت‌گیری می‌نمایند .شپش سر نسبت به شپش تن قدرت تحرک کمتری دارد،پس گاهی میتواند ساعت‌ها در یک محل ساکن بوده و خون‌خواری نماید. میزان آلودگی به شپش سر،درمدارس دخترانه به خصوص مدارس ابتدایی و مهد کودک ها بسیار زیاد بوده است،بنابراین باید در این مراکز کنترل بیشتری صورت گیرد. شپش ها معمولاً در حدود چند سانتیمتری پوست سر تخم‌گذاری میکنند و بعد از گذشت ۶ تا ۸ روز آماده می‌شوند. شپش‌های متولد شده از تخم‌ها بعد از حدود سه هفته از زمان تخم‌گذاری خود قادر به تخم‌گذاری می باشند. شپشها حدود ۶ هفته می توانند به زندگی خود ادامه دهند. هنگامی که زمان مرگ شپش ها فرا می رسد معمولا خودشان از موها می افتند.
مدیریت پیشگیری و درمان شپش سر
- هر فردی با رعایت بهداشت می تواند شخصاً از درگیری با شپش پیشگیری کند.
- باید به طور مرتب و منظم استحمام کرد، و در روز به دفعات زیاد موهای سر را شانه کرد.
- اگر آلودگی شدید باشد بهتر است لباس و ملحفه در آب جوش به مدت ۳۰ دقیقه جوشانده شود و از اطو و خشک کن برای خشک کردن لباس ها استفاده شود.
- از لوازم شخصی و لباس های افراد آلوده به هیچ عنوان نباید استفاده کرد.
- پس از هر تعطیلات باید دانش آموزان پس از بازگشت به محیط آموزشی معاینه شوند .
- دانش آمـوزان در زنگ‌هـای ورزش باید لباس های خود را بـه صورت جداگانه و در کیف‌های دستی جداگانه نگهداری کنند.
- معاینه کلیه افراد خانواده در صورتی که یکی از اعضای آنها مبتلا شده باشد.
موارد زیر جهت درمان شپش سر توصیه می گردد:
- رعایت دقیق اصول بهداشت فردی.
- لباس فرد آلوده به طور منظم و صحیح باید تعویض شود و همچنین بدن فرد مرتباً شسته شود .
- استفاده کردن از شامپوی پرمترین. ابتـدا باید موهـا را بـا آب مـرطوب نمـود، سپس موها را با شامپـوی پرمترین کاملا آغشته کرد تا شامپو، به سر و سـاقه مـوها بـرسد ،پس از ۱۰ دقیـقه باید سر را با آب فــراوان شست تا شامپو کاملا از بین برود. بهتر است بعد از یک هفته دوباره تکرار گردد تا نتیجه بهتری دریافت شود.
- داروهای دیگر شامل مالاتیون (Malathion ) و پایرتروئید (pyrethroids) بر ضد شپش سر موثر هستند.
Edited by: Hamid Mehraban
